Organizata joqeveritare Aktiv dhe organizatat partnere, Instituti Matias Bell (Sllovaki), Instituti për Zhvillim Bashkëkohor (Republika Çeke) dhe Fondacioni Republikon (Hungari), më 13 mars 2024, në Prishtinë, prezantuan në gjetjet e hulumtimit në mekanizmat juridikë dhe politikë mbi pozicionin e komunitetet joshumicë në Kosovë, Sllovaki, Republikën Çeke dhe Hungari.
“Analizë krahasuese: Të drejtat dhe pjesëmarrja e pakicave, pikëpamjet nga Kosova, Sllovakia, Republika Çeke dhe Hungaria”, ofron një pasqyrë të strategjive për përmirësimin e përfshirjes së pakicave, analizon efektivitetin e mekanizmave ekzistues dhe identifikon mënyrat për veprim të përbashkët.
Në konferencën e organizuar në kuadër të projektit “Rritja e pjesëmarrjes së pakicave në proceset vendimmarrëse përmes punës dhe shkëmbimit të politikave” u theksua se ligjet dhe politikat kryesisht rregullojnë çështjen e mbrojtjes të të drejtave të pakicave, por që gjatë zbatimit të tyre egziston një numër i caktuar sfidash. “Në shumë raste, komunitetet pakicë vazhdojnë të përballen me diskriminim, margjinalizimin dhe pabarazitë socio-ekonomike”, tregon Analiza.
Duke prezantuar kornizën ligjore të Kosovës për mbrojtjen e minoriteteve, Srgjan Simonoviq, hulumtues, theksoi se mekanizmat mbrojtës në fakt hasin në pengesa kur duhet të zbatohen. Siç tha ai, serbët kanë shfaqur shqetësim për diskriminimin për shkak të joefektivitetit të mekanizmave institucionalë dhe mungesës së përfaqësimit politik të komunitetit serb.
Dr. Svetlusha Surova, nga Instituti Mathias Bell, tha se suksesi i demokracisë varet nga pjesëmarrja politike e publikut. Siç vlerësoi ajo, pjesëmarrja politike konsiderohet si e drejtë themelore e njeriut, ndërsa shumë institucione ndërkombëtare, si OKB-ja dhe Këshilli i Evropës, mbështesin pjesëmarrjen efektive politike të pakicave kombëtare në të gjitha sferat e jetës dhe të gjitha nivelet e qeverisjes.
Duke folur për mekanizmat e mbrojtjes së pakicave në Sllovaki, Surova shpjegon se Sllovakia është një vend multietnik, në të cilin 10% e popullsisë janë deklaruar se i përkasin pakicave kombëtare në regjistrimin e popullsisë së fundit.
“Ka 14 minoritete të njohura ligjërisht në Sllovaki, të drejtat e të cilëve mbrohen dhe rregullohen nga kushtetuta dhe traktatet ndërkombëtare që Sllovakia respekton. Të drejtat e pakicave rregullohen me ligje të ndryshme si ligji për përdorimin e gjuhëve dhe ligji për financimin e kulturave të pakicave. Përveç kësaj, Sllovakia ka detyrime shtesë nga marrëveshjet ndërkombëtare për detyrimet ndaj pakicave kombëtare”, tha Surova.
Në Republikën Çeke, të drejtat e minoriteteve mbrohen në mënyra të ndryshme, tha Marta Spalla, nga Instituti për Zhvillim Modern, duke theksuar se pakica më e madhe janë pjesëtarët e komunitetit polak, i cili është autokton.
Republika Çeke, si të gjitha vendet e BE-së, mbron të drejtat e pakicave dhe kjo bazohet në kushtetutën, ligjet, rregulloren ndërkombëtare dhe marrëveshjet bilaterale me Poloninë dhe Gjermaninë. Republika Çeke është nënshkruese e dy dokumenteve kyçe të Këshillit të Evropës që rregullojnë të drejtat e pakicave”, tha Spala.
Márton Schlanger, nga Fondacioni Republikon, analizoi në mënyrë specifike pozicionin e romëve në Hungari, si minoriteti më i madh. Sipas vlerësimit të tij, ka ende një mospërputhje në shifrat zyrtare dhe realitetin, pasi shifrat thonë se 2% e romëve jetojnë në Hungari, ndërsa në realitet ata janë rreth 8-9%. Prandaj mund të thuhet se romët janë një numër i madh pakicë, ndërsa pastaj me numrin janë gjermanë. Siç thekson ai, kushtetuta dhe ligjet parashikojnë mbrojtjen e të drejtave të pakicave.
“Kur bëhet fjalë për përfaqësimin e romëve, në letër mund të thuhet se gjithçka është në rregull dhe brenda standardeve evropiane dhe se komuniteti rom i ka të gjitha të drejtat për gjuhën, arsimin, aksesin në tregun e punës etj. Të drejtat e pakicave garantohen me ligje dhe me kushtetutë. Në zgjedhje mund të votoni për përfaqësuesit romë. Megjithatë, në praktikë nuk është e lehtë, sepse tani në parlament nuk ka përfaqësues romë, vetëm minoriteti gjerman përfaqësohet nga një deputet”, shpjegon Schlanger.
Analiza krahasuese vërtetoi ekzistencën e problemeve të përbashkëta me të cilat ballafaqohen komunitetet pakicë në Kosovë, Sllovaki, Republikën Çeke dhe Hungari. Këto probleme përfshijnë aspekte të ndryshme të përfaqësimit politik, diskriminimin, ruajtjen e identitetit kulturor, pabarazitë socio-ekonomike dhe nevojën për reforma gjithëpërfshirëse.
Kjo analizë sjell një sërë rekomandimesh specifike për zgjidhjen e sfidave me të cilat përballen komunitetet pakicë, duke promovuar qeverisjen gjithëpërfshirëse, respektimin e të drejtave të njeriut dhe kohezionin social.
Ky hulumtim është i disponueshëm në tri gjuhë.
Serbisht: https://ngoaktiv.org/wp-content/uploads/2024/03/comparative-analysis-SR-1.pdf
Shqip: https://ngoaktiv.org/wp-content/uploads/2024/03/comparative-analysis-ALB-1.pdf
Anglisht: https://ngoaktiv.org/wp-content/uploads/2024/03/comparative-analysis-EN-1.pdf
Projekti është bashkëfinancuar nga Ministria e Punëve të Jashtme të Republikës së Koresë përmes Granteve të Vishegradit nga Fondi Ndërkombëtar i Vishegradit. Misioni i fondit është të avancojë idetë për bashkëpunim të qëndrueshëm rajonal në Evropën Qendrore.
