Në Beograd, të hënën më 23 shtator, u mbajt takimi me temën “Si të rifillojmë Dialogun e Brukselit – Mundësitë dhe pengesat”, i organizuar nga Grupi i Punës i Konventës Kombëtare për BE-në për Kapitullin 35, OJQ Aktiv dhe Instituti për Zhvillimin Ekonomik Territorial.
Përfaqësuesit e shoqërisë civile dhe ekspertët analizuan dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, duke theksuar urgjencën e rivendosjes së besimit dhe zbatimit të marrëveshjeve ekzistuese. Në panelin e parë, “Çfarë pengon përparimin në negociatat Kosovë-Serbi?”, pjesëmarrësit u përqendruan në problemin e mungesës së besimit ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës. U theksua se është urgjente të rivendoset besimi mes dy palëve, sepse pa të nuk mund të ketë përparim as në negociata dhe as në zbatimin e marrëveshjeve të arritura.
Siç u theksua, fokusi i bisedimeve të ardhshme nuk do të jetë në gjetjen e zgjidhjeve të reja, por në zbatimin e Marrëveshjes për normalizimin e marrëdhënieve. Komuniteti ndërkombëtar e ka bërë të qartë se zbatimi është kyç për përparimin e mëtejshëm në integrimet rajonale dhe evropiane, dhe elitat politike duhet ta pranojnë këtë, u theksua.
Dragisha Mijaçiq, koordinator i Grupit të Punës të NKEU-së për Kapitullin 35, vlerësoi se takimi i fundit në Bruksel ishte më shumë një shfaqje se një dialog i vërtetë. Ai theksoi se bisedimet e ardhshme nuk do të sjellin zgjidhje të reja, por do të fokusohen në zbatimin e marrëveshjeve ekzistuese, veçanërisht të marrëveshjes për normalizim.
“Është një marrëveshje për një periudhë afatgjatë, por dialogu do të përqendrohet në zbatimin e saj. Është gjithçka përveç njohjes”, tha Mijaçiq.
Aktivisti i shoqërisë civile, Ilir Deda, theksoi “shpërthimin e mosbesimit” dhe paralajmëroi se është e rëndësishme të monitorohen me kujdes veprimet e qeverisë së Kosovës në javët e ardhshme. Ai vlerësoi se Asociacioni i Komunave me Shumicë Serbe (AKSHS) do të formohet, por procesi i normalizimit nuk duhet të ndalet deri atëherë. Sipas tij, serbët në veri të Kosovës ndihen të braktisur. Deda theksoi “mungesën e ideve” dhe bëri thirrje për mbështetje të iniciativave reale që do të lehtësonin tensionet dhe do të rindërtonin besimin.
“Nuk është e mundur të vazhdohet dialogu sikur të mos ekzistonte situata aktuale, e cila është rezultat i mungesës së besimit gjatë gjithë procesit. Mosbesimi ekziston në marrëdhëniet bilaterale mes Beogradit dhe Prishtinës. Për më tepër, BE-ja nuk u beson palëve në dialog, dhe as palët në dialog nuk i besojnë asaj”, tha Deda.
Konsulenti i Iniciativës për Ndryshime Paqësore, Ian Bankroft, bëri thirrje që fokusi i dialogut të zhvendoset te jeta e përditshme e njerëzve dhe e ardhmja. Ai theksoi se Beogradi dhe Prishtina janë të ndërlidhura dhe se përparimi i njërit varet nga përparimi i tjetrit.
“Unë nuk besoj se dialogu aktual në Bruksel ka ndonjë entuziazëm për nisma të reja, kemi humbur elementët ndërtues. Gjithashtu, nuk besoj se ndryshimi i personelit në BE do të sjellë ndonjë ndryshim, as që do të ndryshojë dinamikën e dialogut,” tha Bankroft.
Në panelin e dytë, “Kapitulli 35 – dje, sot, nesër”, u diskutua përgjegjësia e qeverive të Beogradit dhe Prishtinës për mungesën e dialogut teknik, i cili është thelbësor për zgjidhjen e çështjeve të përditshme të qytetarëve të Kosovës.
Drejtori ekzekutiv i Institutit për Çështje Evropiane, Naim Lleo Beshiri, theksoi se vitet e dialogut të Brukselit po shpenzohen duke “shuar zjarret”, pra duke zgjidhur çështje dytësore si targat, vulat doganore dhe njohja e dokumenteve kosovare, në vend që të përmirësohet jeta e njerëzve. Ai beson se Asociacioni duhet të ekzistojë, dhe Kosova ka një detyrim ndërkombëtar për ta zbatuar atë. Beshiri theksoi se për infrastrukturën e dobët dhe funksionimin e pikave kufitare janë përgjegjëse si Beogradi, ashtu edhe Prishtina. Gjithashtu, ai shtoi se politikanët në rajon nuk po tregojnë pjekuri, çka e vështirëson përparimin.
Marko Dashiq, nga Qendra për Dialog Shoqëror dhe Iniciativa Rajonale, vlerësoi se Universiteti në Kosovë luan një rol kyç në ruajtjen e pluralizmit politik të serbëve. Ai përmendi spekulimet për mundësinë e zhvendosjes së Universitetit nga Kosova, gjë që do të komplikonte më tej veprimtarinë politike të serbëve, jo për shkak të Beogradit, por për shkak të Prishtinës. Dashiq është skeptik për përfshirjen e aktorëve të rinj politikë në dialog dhe mendon se pengesat janë në masë të madhe të lidhura me varësinë financiare dhe vendimet e Beogradit.
Jovana Spremo nga Komiteti i Juristëve për të Drejtat e Njeriut vuri në dukje se për herë të parë në Serbi flitet për Kosovën derisa kjo nuk është tema kryesore e politikës së brendshme. Ajo theksoi se toni pajtues i Vuçiqit në lidhje me kërkesat e Serbisë dhe veprime si tërheqja e letrës nga Ana Brnabiq tregojnë një përpjekje për të tërhequr vëmendjen nga çështjet kyçe në dialog. Spremo vlerësoi se, megjithëse dialogu teknik dikur ishte në drejtim pozitiv, tani fokusi është te akuzat reciproke pa një diskutim të vërtetë për normalizimin e marrëdhënieve.
Pjesëmarrësit në konferencë theksuan se dialogu ndërmjet Serbisë dhe Kosovës po përdoret shumë për qëllime politike të brendshme, në vend që të fokusohet në zgjidhjen e problemeve konkrete të përditshme të qytetarëve. Ky qasje politike e komplikon më tej situatën, duke ulur shanset për përparim real në negociata.
Në konferencë u arrit në përfundimin se ekziston një nevojë për angazhim më të fortë dhe një qasje më të përgjegjshme nga palët për të kapërcyer sfidat dhe për të gjetur zgjidhje të qëndrueshme që do të përmirësonin jetën e përditshme të qytetarëve në Kosovë.
