Në kuadër të Konferencës së Sigurisë në Beograd, në Qendrën Sava në Beograd, më 20 nëntor u mbajt paneli i OJQ Aktiv, ku u vlerësua se dialogu midis Beogradit dhe Prishtinës po hyn në një fazë kyçe, i përballur me sfida serioze dhe mosmarrëveshje, veçanërisht kur bëhet fjalë për pozitën e serbëve të Kosovës dhe zbatimin e marrëveshjeve të arritura.
Në panelin “Zbardhja e pengesave dhe mundësive të humbura: Çfarë më tutje në dialogun Beograd-Prishtinë”, u diskutuan pengesat dhe mundësitë e humbura në këtë proces, me fokus në sfidat e sigurisë dhe mundësitë për përmirësimin e procesit negociator.
Në panel folën ish-kryenegociatori i Serbisë dhe deputeti i Partisë së Lirisë dhe Drejtësisë (SSP) në Kuvendin e Serbisë, Borko Stefanoviq, shkrimtari dhe aktivisti Veton Surroi, si dhe gazetarët Jeta Xharra dhe Isak Vorguçiq, ndërsa paneli u moderua nga Fillip Ejdus, profesor i Fakultetit të Shkencave Politike në Beograd.
Siç u theksua, veprimet e autoriteteve të Kosovës dhe Serbisë, si dhe zhvillimet gjeostrategjike, përbëjnë pengesa serioze në rrugën e përparimit të dialogut, prandaj janë të nevojshme zgjidhje konkrete për të mundësuar një normalizim të vërtetë të marrëdhënieve.
Shkrimtari dhe aktivisti për të drejtat e njeriut, Veton Surroi, theksoi se procesi i dialogut midis Kosovës dhe Serbisë ka qenë gjithmonë i karakterizuar nga një “dykuptimësi konstruktive”, e cila nuk ka mundësuar rezultate konkrete. Sipas Surroit, për të zgjidhur çështjen e Kosovës, është e nevojshme të mendohet “jashtë kutisë” dhe të krijohet një “mjedis i përbashkët sigurie”.
“Dialogu ka kaluar nëpër tre faza: çështje praktike, shkëmbime territoriale dhe tani Marrëveshjet e Brukselit dhe Ohrit. Për Kosovën, ato përfaqësojnë njohje de facto; për Serbinë, zbatim selektiv; ndërsa për BE-në, një detyrim ligjor në kuadër të Kapitullit 35, për Serbinë, dhe procesit të Stabilizim-Asociimit për Kosovën. Me ndryshimin e gjeopolitikës globale, është koha për të menduar për hapat e ardhshëm drejt përparimit,” tha ai.
Gazetarja nga Prishtina, Jeta Xharra, theksoi pengesa serioze në zbatimin e marrëveshjeve, duke veçuar faktin se Kosova po ndëshkohet për moszbatimin e detyrimit për krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe.
“Qeveria e Kosovës nuk është e gatshme të krijojë Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe, por edhe qeveritë e mëparshme që nga viti 2013 kanë qenë të pavullnetshme, sepse publiku në Kosovë mendon se fillimisht duhet të zbatohen prioritetet e tjera nga dialogu. Frika është se në këtë mënyrë do të krijohej një Republikë Srpska e re,” theksoi Xharra.
Duke folur për ndjenjat dhe pritshmëritë e serbëve në Kosovë, drejtori i Radio Televizionit KIM, Isak Vorguçiq, theksoi se ata, nga njëra anë, janë të lidhur me Serbinë, por nga ana tjetër, ekziston një perceptim midis shumicës shqiptare në Kosovë se serbët nuk duan të përshtaten me “realitetin e ri”.
“Unë mendoj se serbët në Kosovë janë përshtatur me rrethanat e reja. Shumë prej tyre kanë shtetësi të dyfishtë. Megjithatë, lidhjet emocionale me Serbinë mbeten të forta. Dialogu dhe marrëveshjet, si Asociacioni, duhet të sigurojnë ofrimin e shërbimeve bazë dhe të mbështesin integrimin,” tha Vorguçiq, duke shtuar se shpreson që një marrëveshje midis Beogradit dhe Prishtinës do të lejojë vazhdimin e shërbimeve që më parë i ofronin institucionet serbe në Kosovë.
Ish-negociatori në dialogun Beograd-Prishtinë, Borko Stefanoviq, vlerësoi se “serbët në Kosovë trajtohen si armiq të shtetit”, ndërsa në Beograd trajtohen si “makineri votimi”.
“Kurti nuk është i gatshëm të krijojë Asociacionin, njësoj siç Aleksandar Vuçiç nuk dëshiron që Serbia të bëhet anëtare e BE-së. Pra, kemi dy autokratë. Vuçiç dhe Kurti ndihmojnë njëri-tjetrin, ndërsa serbët në Kosovë paguajnë një çmim të lartë për këtë,” deklaroi Stefanoviq. Ai shtoi se kjo duket si “vazhdim i luftës midis dy projekteve kombëtare, pa hapësirë për të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit”.
“Për të arritur përparim, është e domosdoshme t’u mundësohet të gjithë qytetarëve, përfshirë serbët në Kosovë, të marrin pjesë në proceset institucionale dhe të ushtrojnë të drejtat e tyre, veçanërisht përmes pjesëmarrjes në zgjedhje,” tha Stefanoviq.
Pjesëmarrësit e panelit apeluan që të gjitha palët të intensifikojnë dialogun dhe të ndërmarrin ndryshime konkrete në qasje për të mundësuar përparim të vërtetë për të gjithë qytetarët, pavarësisht përkatësisë së tyre etnike.
Paneli u mbajt në kuadër të Konferencës së Sigurisë në Beograd, me mbështetjen e Fondit Kombëtar për Demokraci (NED).
