Më 28 nëntor 2022, OJQ Aktiv prezantoi publikimin “Vlerësimi i statusit të të drejtave të komuniteteve joshumicë në Kosovë” në Prishtinë, i cili analizon statusin e të drejtave joshumicë në Kosovë për vitin 2021. gjendja në terren, pritshmëritë dhe perspektivat e komuniteteve.
Raporti përcjell situatën në komunitetet e serbëve të Kosovës, boshnjakëve, turqve, romëve, ashkalive, egjiptianëve dhe goranëve, si dhe problemet dhe interesat e komuniteteve joshumicë më të vogla – hebrenjtë, kroatët dhe malazezët.
Qëllimi i publikimit është të hedhë dritë mbi këndvështrimin e qytetarëve të thjeshtë, të vërë në dukje problemet me të cilat përballen çdo ditë apo periodikisht dhe të theksojë interesat që ata mendojnë se vendimmarrësit duhet të kenë parasysh në një periudhë sa më të shkurtër të mundshme.
Nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë (fokus grupe dhe intervistave) dhe analizës së të dhënave, u arritën përfundime për situatën në fusha të shumta të jetës si të drejtat gjuhësore, qasja në shërbime, trashëgimia kulturore dhe fetare, siguria, të drejtat pronësore dhe kthimi. Është përcaktuar edhe shkalla e zbatimit të ligjeve që rregullojnë të drejtat e komuniteteve.
OJQ Aktiv njofton se më e dukshme ka qenë mungesa e ndryshimeve, me faktin se situata është përkeqësuar në shumë aspekte gjatë vitit 2021, për shkak të mangësive të pazgjidhura institucionale.
“Kur bëhet fjalë për detajet e jetës së përditshme institucionale, situata ka mbetur krejt e pandryshuar, me të njëjtën shkallë e moszbatimit si p.sh. Ligji për përdorimin e gjuhëve gjatë vitit 2020, është shënuar në vitin 2021. gjithashtu. Qasja në shërbimet bazë vazhdoi të ishte një sfidë, veçanërisht për ata qytetarë që jetojnë në komunitete më të vogla dhe më të izoluara. Zgjidhjet afatgjata për çështje si liria e lëvizjes, qasja në dokumente personale dhe mbrojtja e trashëgimisë kulturore janë ende sfidë dhe shpesh ngjyrosen nga qëndrimet politike”, njofton OJQ Aktiv.
Ky hulumtim tregoi se çështja e të drejtave gjuhësore ishte ende një nga sfidat kryesore me të cilat përballeshin të gjitha komunitetet joshumicë në vitin 2021. Ajo që komuniteti serb në veçanti e vlerësoi si ndikim negativ në marrëdhëniet lokale ishte retorika publike e krerëve të institucioneve, e cila u karakterizua me akuza të shumta drejtuar Serbisë.
Sidomos në komunitetin serb u theksua se siguria po përkeqësohet çdo vit. Në komunitetin e turqve ka pasur mesazhe fyese në rrjetet sociale, ndërsa te romët, ashkalitë dhe egjiptianët ka pasur shfaqje të dhunës dhe diskriminim dhe stigmatizim të vazhdueshëm.
Përkeqësimi i klimës ekonomike për shkak të pandemisë COVID-19 ka pasur një ndikim veçanërisht negativ tek anëtarët e komuniteteve joshumicë, të cilët kërcënohen gjithashtu nga valët e largimeve ga puna. Edhe pse është evidente se në vitin 2021, komunitetet joshumicë ishin përgjithësisht të përfaqësuara mirë në pozitat më të larta të qeverisë, egziston pakënaqësia në mesin e pjesëtarëve të komuniteteve joshumicë në lidhje me efektivitetin e përfaqësimit të tyre politik.
Hulumtimi tregoi se ofrimi i shërbimeve për komunitetet jo-shumicë, vulnerabël dhe komunitetet që jetojnë në vendbanime të largëta gjatë vitit 2021 ishte një nga sfidat kryesore gjatë kohëzgjatjes së pandemisë COVID-19.
“Pengesat dhe problemet me të cilat u përballën qytetarët e këtyre kategorive sociale në periudhën para pandemisë u shtuan gjatë viteve 2020 dhe 2021, duke e vështirësuar ndjeshëm qasjen në shërbimet më të nevojshme”, thuhet në raport.
Ende vërehet një shkallë jashtëzakonisht e ulët e dinamikës së procesit të kthimit të personave të zhvendosur në Kosovë. Pjesëtarët e komunitetit rom, ashkali dhe egjiptian kanë hasur në problemin e qasjes në dokumente personale, arsim dhe shërbime. Ndërsa rasti i kthimit të qytetares serbe Dragica Gashiq në vendlindjen e saj në Gjakovë u shoqërua me sfida të mëdha, si frikësimet dhe vjedhjet.
Ky publikim gjithashtu ofron rekomandime për interesat kyçe të secilit nga komunitetet joshumicë në Kosovë.
“Duke vënë në dukje pengesat me të cilat ballafaqohen pjesëtarët e komuniteteve joshumicë, synojmë të stimulojmë reagimin e institucioneve qendrore dhe lokale, në mënyrë që ato të ndërmarrin hapa për përmirësimin e pozitës së të gjithë qytetarëve”, thotë OJQ Aktiv.
Ky publikim mbështetet nga National Endowment for Democracy (NED).
Publikimi gjendet në faqen tonë të internetit në tri gjuhë, serbisht, shqip dhe anglisht.
