„PËR SIGURINË TUAJ – HAPAT E SIGURT NË TRAFIK!“, „Këto këshilla menaxhohen nga Kryetari i Komunës dhe gjithashtu, si te OSJB, edhe këtu diversiteti theksohet shumë“, „Eja ti vetë, e jo lajmi për ty!“, „Së bashku për një Kosovë më të sigurt!“ – këto janë vetëm disa nga shumë shembuj të “pengesave” gjuhësore me të cilat qytetarët përballen gjatë përpjekjeve për të marrë informata në gjuhën serbe nga faqja zyrtare e Policisë së Kosovës.
Problemi i shkeljes sistematike të Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve në Kosovë është theksuar për vite me radhë, por ai ende vazhdon të ekzistojë, pavarësisht kornizës ligjore[1] që garanton përdorimin e barabartë të gjuhës shqipe dhe asaj serbe. Në këtë kontekst, komunitetet joshumicë, në këtë rast ato që komunikojnë në gjuhën serbe, mbeten të privuara nga informacionet kyçe. Për më tepër, kjo është konstatuar edhe në Raportin e Komisionit Evropian[2] për Kosovën për vitin 2023, ku në disa pika theksohet ky problem.
Prandaj, NGO Aktiv dhe Radio Kim, e që nga kjo javë edhe me mbështetjen e Iniciativës së Re Shoqërore (NSI) dhe Radio Gorazhdecit, vazhdojnë fushatën e avokimit publik me qëllim që institucionet të nxisin zgjidhjen e këtij problemi shumëvjeçar. Pas analizave tona të mëhershme që kanë përfshirë Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ)[3], Ministrinë e Punëve të Brendshme (MPB)[4] dhe Inspektoratin Policor të Kosovës (IPK)[5], këtë javë jemi marrë në mënyrë të detajuar me Policinë e Kosovës dhe, pas shqyrtimit të faqes së tyre zyrtare dhe rrjeteve sociale, kemi konstatuar se zbatohet pothuajse e njëjta praktikë e dëmshme.
Respektimi i të drejtave gjuhësore nga ana e Policisë së Kosovës është thelbësor për të siguruar qasje të barabartë në drejtësi dhe siguri për të gjithë qytetarët, veçanërisht në veriun e Kosovës, ku shumë qytetarë kanë shprehur shqetësim[6] për faktin se shumica e pjesëtarëve të policisë që flasin shqip nuk e njohin gjuhën serbe. Edhe pse Ligji për Policinë[7] e përcakton qartë obligimin për komunikim në të dy gjuhët zyrtare, në praktikë ndodh shpesh që qytetarët e komunitetit serb të hasin në barriera gjuhësore gjatë paraqitjes së incidenteve, kërkimit të informatave apo realizimit të të drejtave të tyre para institucioneve.
Policia e Kosovës u dërgon deklaratat për media disa prej mediave në gjuhën serbe pothuajse ekskluzivisht në gjuhën shqipe. Edhe kur arrijnë në gjuhën serbe, kjo ndodh me disa orë vonesë dhe zakonisht me përkthim shumë të dobët, pothuajse të papërdorshëm. Përfaqësuesit e tyre në Prishtinë dhe Graçanicë janë shumë rrallë të qasshëm për media që raportojnë në gjuhën serbe në jug të Ibrit, ndryshe nga ata në veri të Kosovës, të cilët e kryejnë punën e tyre në mënyrë të shpejtë dhe profesionale.
Çfarë zbuluam në ueb faqen e Policisë së Kosovës?
Webfaqe[8]: Pjesa e faqes zyrtare në gjuhën serbe, ku ndodhen të gjitha kategoritë, është ekskluzivisht në gjuhën shqipe. Gjithashtu, vërehet përkthim i dobët i disa fjalëve dhe fjalive në vetë faqen (shembull: “Raporto krimin”, “Departamenti”).
Përkthim i pakuptueshëm: Në kategorinë “Lajme”, përkthimi i disa informatave në gjuhën serbe ka një formë të çuditshme, pothuajse të pakuptueshme (shembull: njësiti i specializuar[9] për trajtimin e mjeteve shpërthyese e ka shpërthyer një granatë në mënyrë të kontrolluar). Për më tepër, një numër i madh[10] i lajmeve[11] në pjesën e faqes në gjuhën serbe është paraqitur në gjuhën shqipe[12], megjithëse ekziston qartazi një seksion i veçantë për publikimin e përmbajtjes në shqip. Gjithashtu, shpesh përdoret edhe varianti “ijekavic” i gjuhës serbe.
Videogaleri[13]: Informacioni për video materialin në pjesën në gjuhën serbe të faqes është ekskluzivisht në gjuhën shqipe.
Gabime të shumta drejtshkrimore: Në kategorinë “Drejtoria për Operacione” vërehen[14] gabime të shumta, nga ato drejtshkrimore deri te ato që, për shkak të përkthimit të dobët, nuk e pasqyrojnë siç duhet kuptimin e fjalisë.
Departamenti i njësive speciale[15]: Nëse dikush dëshiron ta shikojë këtë kategori në gjuhën serbe, nuk do të jetë në gjendje ta bëjë. Kur faqja kalon në versionin serb, vizitori ridrejtohet në faqen kryesore. Kjo kategori mund të shikohet vetëm në gjuhën shqipe. Situata është e njëjtë edhe me kategorinë “Departamenti për çështje informative dhe analitike[16]“, me atë dallim që aty, përveç titullit, nuk ka asnjë informacion tjetër.
Drejtoria për kufijtë[17]: Në këtë kategori, në pjesën e faqes në gjuhën serbe, emrat e pikave kufitare janë të paraqitur ekskluzivisht në gjuhën shqipe. Njëkohësisht, vërehen gabime të shumta drejtshkrimore, si dhe gabime në përdorimin e rasave gramatikore. Situata është identike edhe në kategorinë “Drejtoria për hetime[18]“.
“Drejtoria për burime njerëzore[19]“: Ky është në fakt një përkthim i pasaktë nga shqipja. Përkthimi i saktë në gjuhën serbe do të ishte “Odeljenje za ljudske resurse” (Departamenti për burime njerëzore).
“Drejtoria e shërbimeve mbështetëse”[20]: Ky është edhe një shembull tjetër i përkthimit të dobët. Përkthimi i saktë në gjuhën serbe do të ishte “Odeljenje za pomoćne usluge” (Departamenti për shërbime ndihmëse). Gjithashtu, ndryshe nga versioni në gjuhën shqipe, në faqen në gjuhën serbe, përveç titullit, nuk ka asnjë informacion tjetër, pra mungon teksti shoqërue.
Drejtoritë rajonale: Në kategorinë në gjuhën serbe ku paraqiten rajonet[21], sërish vërehen gabime të shumta drejtshkrimore dhe fjali të përkthyera keq. Gjithashtu, emrat e disa qyteteve janë të paraqitur vetëm në gjuhën shqipe ose në një version të përkthyer keq në serbisht. Për më tepër, emrat e disa rajoneve[22] në këtë pjesë të faqes në gjuhën serbe janë në fakt në gjuhën angleze.
Përkthim i pakuptueshëm: Pothuajse e gjithë kategoria që ka të bëjë me sigurinë e komuniteteve[23] është përkthyer shumë dobët, me gabime të shumta drejtshkrimore dhe gramatikore, si dhe me përkthime që nuk e pasqyrojnë siç duhet kuptimin e fjalisë (shembull: “Këto këshilla menaxhohen nga Kryetari i Komunës dhe gjithashtu, si te OSJB, edhe këtu diversiteti theksohet shumë”).
Titujt e dokumenteve në shqip[24]: Në kategorinë “Projektet, ngritja e vetëdijes dhe aktivitetet”, në pjesën e faqes në gjuhën serbe, të gjithë titujt e dokumenteve janë në gjuhën shqipe.
Revista: Titujt[25] e disa numrave të revistës që Policia e Kosovës e publikon periodikisht me emrin “Zaštitnik” janë në gjuhën shqipe në pjesën e faqes në gjuhën serbe.
Fushata informuese[26]: Në këtë kategori, në pjesën e faqes në gjuhën serbe, dokumentet janë të bashkangjitura edhe në gjuhën serbe përveç asaj shqipe. Megjithatë, disa prej titujve të dokumenteve janë përkthyer shumë dobët, pothuajse në mënyrë të pakuptueshme.
Mungesa e dokumenteve: ë disa kategori ku janë të bashkangjitura dokumente, vërehet se një numër i madh i skedarëve mungojnë në gjuhën serbe në krahasim me pjesën e faqes në gjuhën shqipe. Për shembull, në kategorinë që përfshin aktet policore dhe udhëzimet administrative, në gjuhën shqipe[27], janë të publikuara 45 dokumente, ndërsa në atë serbe[28] vetëm 22. Një dallim i ngjashëm vërehet edhe në kategorinë “Fushata informuese”, shqip[29] – 74, serbisht[30] – 31. Gjithashtu, dokumentet që përfshijnë bashkëpunimin ndërkombëtar të Policisë së Kosovës nuk janë të pranishme në pjesën e faqes në gjuhën serbe, por vetëm në atë shqipe[31]. E njëjta situatë është edhe me kategorinë që përfshin marrëveshjet me institucionet lokale[32].
Punësimi[33]: Në kategorinë “Mundësi punësimi”, në pjesën e faqes në gjuhën serbe, disa dokumente janë të paraqitura vetëm në gjuhën shqipe[34]. Gjithashtu, edhe këtu është e dukshme disproporcioni në numrin e dokumenteve të bashkangjitura – përkatësisht, ka më shumë dokumente në gjuhën shqipe sesa në gjuhën serbe.
Kontakti[35]: Një nga shembujt më të theksuar të përkthimit shumë të dobët dhe gabimeve drejtshkrimore është kategoria që ofron informata për kontaktimin me Policinë e Kosovës. Kështu, për shembull, në pjesën e faqes në gjuhën serbe mund të lexohen fjali si “Nga linja mobil linja: 192 – 038 550 999 ose 92” dhe “Bashkë për një Kosova më sigurt” (Zajedno za sigurniju Kosovu!).
Raportet: Nëse dëshironi të raportoni krimin kibernetik në pjesën e faqes në gjuhën serbe, nuk do të mund ta bëni këtë, pasi kjo kategori ekziston vetëm në gjuhën shqipe[36]. Gjithashtu, nëse klikoni në kategorinë “Personat e kërkuar”, në pjesën në gjuhën serbe do të shihni vetëm një fletarrest, ndërsa në faqen në gjuhën shqipe janë të publikuara 132 fletarreste.
Rrjetet sociale
Facebook[37]: Emri i institucionit është në gjuhën angleze. Sa i përket aktiviteteve, përkatësisht publikimit të informatave, i gjithë materiali është ekskluzivisht në gjuhën shqipe. Përjashtim bëhet vetëm në rastet kur ndonjë vepër penale ndodh në veri të Kosovës[38], ose kur shpallet konkurs për punësim. Sa i përket videove, pothuajse i gjithë materiali i publikuar[39], përfshirë aksionet policore dhe fushatat informuese[40] është vetëm në gjuhën shqipe, si edhe teksti shoqërues, përveç rasteve kur bëhet fjalë për ndonjë njoftim që ka të bëjë me veriun e Kosovës[41]. Për më tepër, ngjarjet publike[42] të organizuara nga ky institucion paraqiten ekskluzivisht në gjuhën shqipe.
X[43] (Ish Twitter): Sa i përket vetë emrit, situata është identike si në Facebook – emri i institucionit është në gjuhën angleze. Nga ana tjetër, aktivitetet dhe postimet janë gjithashtu në gjuhën shqipe, përfshirë fotografitë dhe ilustrimet[44]. E njëjta situatë vlen edhe për materialin video – nuk ekziston përkthim shoqërues në gjuhën serbe[45].
YouTube[46]: Sa i përket kanalit zyrtar në YouTube të Policisë së Kosovës, situata është disi më e mirë në krahasim me rrjetet e tjera sociale, pasi vërehet përmbajtje video në dy gjuhë. Megjithatë, përveç disa fushatave informuese, aksionet e Policisë së Kosovës paraqiten ekskluzivisht në gjuhën shqipe, pa tekst shoqërues në gjuhën serbe.
Pse është kjo e rëndësishme?
Siç kemi theksuar edhe në analizat e mëparshme, vazhdimi i fushatës sonë dëshmon se shpërfillja sistematike e gjuhës serbe në institucionet e Kosovës është një problem serioz. Kjo praktikë pamundëson informimin e barabartë të komuniteteve joshumicë dhe përbën shkelje të drejtpërdrejtë të Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve.[47]
Ky ligj e përcakton qartë se gjuha shqipe dhe ajo serbe janë gjuhë zyrtare të barabarta në Kosovë, dhe se me praktikën shumëvjeçare të injorimit të këtij problemi, si dhe me heshtjen përballë shkeljes së vazhdueshme të të drejtave gjuhësore, qytetarëve të nacionalitetit serb dhe komuniteteve të tjera joshumicë që mbështeten në informacionet në gjuhën serbe, po u mohohen të drejtat e garantuara me Kushtetutë dhe me ligj për qasje të barabartë në informacionet me rëndësi publike.
Prandaj është e rëndësishme që në vend të praktikës së përdorimit të përkthyesve jokualifikuar apo përkthimit përmes Google-it, të angazhohen përkthyes të kualifikuar që do të sigurojnë një përkthim cilësor dhe të qartë të përmbajtjes në gjuhën serbe. Me krijimin e një sistemi funksional të përkthimit, do të mundësohet qasje e papenguar në informacionet me rëndësi publike dhe, më e rëndësishmja, institucionet do të dëshmojnë në praktikë përkushtimin e tyre për respektimin e plotë jo vetëm të të drejtave gjuhësore, por edhe të të drejtave themelore të njeriut të drejtave të komuniteteve joshumicë[48] të garantuara me Deklaratën Universale për të Drejtat e Njeriut[49].
Ndërsa organizatat joqeveritare, me burime të kufizuara, rregullisht sigurojnë paraqitje tregjuhëshe të aktiviteteve të tyre, Policia e Kosovës, e cila ka pasur një buxhet prej 159,736,292.89 euro[50] për vitin 2023, padyshim ka pasur mjete të mjaftueshme për të siguruar përkthim adekuat në gjuhën serbe.
Prandaj i bëjmë thirrje Policisë së Kosovës që sa më shpejt të fillojë procesin e harmonizimit të versioneve gjuhësore të informatave të publikuara në faqen e tyre zyrtare dhe në rrjetet sociale, dhe të mundësojë qasje të barabartë në informata në të dy gjuhët zyrtare.
Edhe kësaj radhe i bëjmë thirrje Zyrës së Kryeministrit që të shmangë retorikën politike pa rezultate konkrete, të heqë dorë nga përkushtimi deklarativ për respektimin e të drejtave të komuniteteve joshumicë dhe të urdhërojë institucionet që të harmonizojnë normat gjuhësore në të gjitha nivelet e përcaktuara me ligj.
Në të njëjtën kohë, apelojmë edhe te Zyra e Komisionerit për Gjuhët që të fillojë zbatimin e dispozitave ligjore në kuadër të kompetencave të saj. Kjo përfshin ndërtimin e një mjedisi institucional që respekton detyrimet kushtetuese dhe ligjore, si dhe mbrojtjen, promovimin, ruajtjen dhe zbatimin e të drejtave gjuhësore të të gjithë qytetarëve të Kosovës.
Edhe një herë i inkurajojmë të gjithë qytetarët që të përfshihen në mënyrë aktive në këtë proces dhe të raportojnë të gjitha parregullsitë gjuhësore të vërejtura te institucionet kompetente, si në këtë rast: Inspektorati Policor i Kosovës[51] (info.ipk@rks-gov.net), Zyra e Komisionerit për Gjuhët (zkgj.kpj@gmail.com) dhe Zyra e Avokatit të Popullit (info.oik@oik-rks.org). Po ashtu, edhe një herë i ftojmë qytetarët që, nëse hasin në ndonjë anomali gjuhësore, të kontaktojnë organizatën NGO Aktiv (office@ngoaktiv.org) dhe kështu të na bashkohen në thirrjen ndaj institucioneve kompetente për respektimin e normave të përcaktuara me ligj.
[1] https://kryeministri.rks-gov.net/wp-content/uploads/2022/05/ZAKON_BR._02_L-37_O_UPOTREBI_JEZIKA1346.pdf
[2] https://enlargement.ec.europa.eu/document/download/c790738e-4cf6-4a43-a8a9-43c1b6f01e10_en?filename=Kosovo%20Report%202024.pdf
[3] https://ngoaktiv.org/vesti/pokrecemo-kampanju-za-jezicka-prava/#_ftn1
[4] https://ngoaktiv.org/vesti/nastavljamo-kampanju-za-jezicka-prava-u-fokusu-mup/
[5] https://ngoaktiv.org/vesti/sistematsko-nepostovanje-zakona-o-upotrebi-jezika-policijski-inspektorat-kosova/
[6] https://www.kosovo-online.com/vesti/analize/sve-brojnije-prituzbe-srba-na-rad-kosovske-policije-sprovodjenje-zakona-ili-represija
[7] https://www.kosovopolice.com/wp-content/uploads/2021/03/ZAKON-Br.-04L-076-O-POLICIJI_2.-marta-2012.god_..pdf
[8] https://www.kosovopolice.com/sr/
[9] https://www.kosovopolice.com/sr/na-zgradu-poste-kosova-u-zvecanu-bacena-je-eksplozivna-naprava-rucna-granata/
[10] https://www.kosovopolice.com/sr/odrzan-zvanicni-sastanak-u-vezi-sa-sprovodjenjem-operativnog-plana-izbori-za-skupstinu-republike-kosova/
[11] https://www.kosovopolice.com/sr/uhapseno-je-sest-6-osoba-osumnjicenih-za-krivicno-delo-napad-na-sluzbeno-lice/
[12] https://www.kosovopolice.com/sr/iz-bezbednosnog-aspekta-izborni-proces-protekao-mirno-i-bez-ozbiljnih-incidenata/
[13] https://www.kosovopolice.com/sr/o-nama/video-galerija/
[14] https://www.kosovopolice.com/sr/departamenti/uprava-za-operacije/
[15] https://www.kosovopolice.com/departamenti-i-njesive-speciale/
[16] https://www.kosovopolice.com/departamenti-i-inteligjences-dhe-analizes/
[17] https://www.kosovopolice.com/sr/departamenti/granicna-uprava/
[18] https://www.kosovopolice.com/sr/departamenti/uprava-za-istrage/
[19] https://www.kosovopolice.com/sr/departamenti/uprava-za-ljudske-izvore/
[20] https://www.kosovopolice.com/sr/departamenti/uprava-podrsnih-sluzbi/
[21] https://www.kosovopolice.com/sr/regionalne-direkcije/rdp-pristina/
[22] https://www.kosovopolice.com/sr/regionalne-direkcije/rdp-urosevac/
[23] https://www.kosovopolice.com/sr/policija-u-zajednici/opstinski-odbori-za-bezbednost-zajednice/
[24] https://www.kosovopolice.com/sr/policija-u-zajednici/projekti-podizanje-svesti-i-aktivnosti/
[25] https://www.kosovopolice.com/sr/dokumenti/sluzbeni-casopis/
[26] https://www.kosovopolice.com/sr/dokumenti/informativna-kampanja/
[27] https://www.kosovopolice.com/dokumente/akte-te-brendshme-te-policise-rregulloret-udhezimet-administrative/
[28] https://www.kosovopolice.com/sr/dokumenti/unutrasnji-policijski-akti-pravilnici-administrativna-uputstva/
[29] https://www.kosovopolice.com/dokumente/fushate-vetedijesimi/
[30] https://www.kosovopolice.com/sr/dokumenti/informativna-kampanja/
[31] https://www.kosovopolice.com/dokumente/marreveshjet-nderkombetare-te-bashkepunimit-policor/
[32] https://www.kosovopolice.com/dokumente/marreveshjet-me-institucionet-vendore/
[33] https://www.kosovopolice.com/sr/oglasi/mogucnosti-zaposljavanja/
[34] https://www.kosovopolice.com/wp-content/uploads/2024/04/01.Rezultatet-e-Verifikimit_FLOTA-Operative-Te-gjitha-pozitat.pdf
[35] https://www.kosovopolice.com/sr/kontakt/
[36] https://www.kosovopolice.com/sherbimet/raporto-krimin-kibernetik/
[37] https://www.facebook.com/KosovoPolice
[38] https://www.facebook.com/share/p/1AD5piwRSJ/
[39] https://www.facebook.com/KosovoPolice/videos_by
[40] https://www.facebook.com/watch/?v=1095589672263954
[41] https://www.facebook.com/watch/?v=1253610619178549
[42] https://www.facebook.com/events/1702208823176440/
[43] https://x.com/Kosovo_Police
[44] https://x.com/Kosovo_Police/status/1901950049443021063
[45] https://x.com/Kosovo_Police/status/1869458938888155609/video/1
[46] https://www.youtube.com/channel/UCqpmNXbs4ZQMt7FBBVmGung
[47] https://kryeministri.rks-gov.net/wp-content/uploads/2022/05/ZAKON_BR._02_L-37_O_UPOTREBI_JEZIKA1346.pdf
[48] https://gzk.rks-gov.net/ActDocumentDetail.aspx?ActID=2531
[49] https://www.ohchr.org/en/human-rights/universal-declaration/translations/serbian-latin-srpski
[50] https://www.kosovopolice.com/wp-content/uploads/2024/03/RAPORTI-I-PUNES-PER-VITIN-2023-SERBISHT.pdf
[51] https://ipk.rks-gov.net/
